Przemoc domowa

 

Każda informacja o przemocy powinna być sprawdzana przez podmioty posiadające właściwe kompetencje, a wobec sprawców stosowane adekwatne środki prawem przewidziane.
Osobie stosującej przemoc, jak i osobie jej doznającej często nie zależy, aby ktokolwiek dowiedział się o tym, że dochodzi do przemocy. Ofiary najczęściej wstydzą się tego, co je spotkało oraz obwiniają siebie o agresywne zachowanie sprawcy przemocy. Czują się bezradne, a tym samym nie mają siły przeciwstawić się przemocy, która wszystko niszczy, nie pozwala dzieciom się rozwijać, a dorosłym odbiera chęć do życia. Takim osobom należy pomóc. Ale by to zrobić w pierwszej kolejności należy mieć sygnał, informację, że do przemocy doszło. Często też ofiary przemocy nie potrafią zdefiniować, że to co się dzieje wokół nich jest przemocą domową.

Zjawisko przemocy domowej jest niewątpliwie jedną z sytuacji kryzysowych, w jakiej należy podjąć działania interwencyjne. Policja, jako instytucja odpowiedzialna za bezpieczeństwo obywateli, podejmuje w tym zakresie działania zapobiegawcze, których konsekwencją jest reakcja wobec sygnałów o przemocy domowej.
Co to jest przemoc domowa?

Zgodnie z art. 2 ust. 1 pkt 1 ustawy o przeciwdziałaniu przemocy domowej

PRZEMOC DOMOWA to jednorazowe albo powtarzające się umyślne działanie lub zaniechanie, wykorzystujące przewagę fizyczną, psychiczną lub ekonomiczną, naruszające prawa lub dobra osobiste osoby doznającej przemocy domowej, w szczególności:
a) narażające tę osobę na niebezpieczeństwo utraty życia, zdrowia lub mienia,
b) naruszające jej godność, nietykalność cielesną lub wolność, w tym seksualną,
c) powodujące szkody na jej zdrowiu fizycznym lub psychicznym, wywołujące u tej osoby cierpienie lub krzywdę,
d) ograniczające lub pozbawiające tę osobę dostępu do środków finansowych lub możliwości podjęcia pracy lub uzyskania samodzielności finansowej,
e) istotnie naruszające prywatność tej osoby lub wzbudzające u niej poczucie zagrożenia, poniżenia lub udręczenia, w tym podejmowane za pomocą środków komunikacji elektronicznej.

Rodzaje przemocy domowej (art. 2 ust. 1 pkt 1 ustawy o przeciwdziałaniu przemocy domowej)
1. przemoc fizyczna
2. przemoc psychiczna
3. przemoc ekonomiczna
4. przemoc seksualna
5. tzw. cyberprzemoc

Osoba doznająca przemocy domowej (art. 2 ust. 1 pkt 2 uppd)
a) małżonek, także w przypadku, gdy małżeństwo ustało lub zostało unieważnione, oraz jego wstępni, zstępni, rodzeństwo i ich małżonkowie;
b) wstępni i zstępni oraz ich małżonkowie;
c) rodzeństwo oraz ich wstępni i zstępni oraz ich małżonkowie;
d) osoba pozostają w stosunku przysposobienia i jej małżonek, oraz ich wstępni, zstępni, rodzeństwo i ich małżonkowie;
e) osoba pozostająca obecnie lub w przeszłości we wspólnym pożyciu oraz jej wstępni, zstępni, rodzeństwo i ich małżonkowie;
f) osoba wspólnie zamieszkująca i gospodarująca oraz jej wstępni, zstępni, rodzeństwo i ich małżonkowie;
g) osoba pozostająca obecnie lub w przeszłości w trwałej relacji uczuciowej lub fizycznej, niezależnie od wspólnego zamieszkiwania i gospodarowania;
h) małoletni wobec którego jest stosowana przemoc domowa;
i) małoletni będący świadkiem przemocy domowej stosowanej wobec osób wskazanych w pkt a-h.

Kogo należy powiadomić?

• Policję
• Pracownika socjalnego jednostki organizacyjnej pomocy społecznej;
• Żołnierza Żandarmerii Wojskowej (w sprawach żołnierzy pełniących czynną służbę wojskową stosujących przemoc domową);
• Pracownika socjalnego specjalistycznego ośrodka wsparcia dla osób doznających przemocy domowej;
• Asystenta rodziny;
• Nauczyciela wychowawcę będący wychowawcą klasy lub nauczyciel znający sytuację domową małoletniego;
• Osobę wykonującą zawód medyczny, w tym lekarz, pielęgniarka, położna lub ratownik medyczny;
• Przedstawiciela gminnej komisji rozwiązania problemów alkoholowych;
• Pedagoga, psychologa, terapeutę będącego przedstawicielem jednostek organizacyjnych pomocy społecznej, gminnej komisji rozwiązywania problemów alkoholowych, Policji oświaty, ochrony zdrowia, organizacji pozarządowych.

Policjant lub przedstawiciel jednego z ww. podmiotów podejmuje czynności w ramach procedury „Niebieskie Karty”, jeżeli podczas wykonywanych czynności służbowych uzyskał informację o przejawach przemocy domowej, bądź ma uzasadnione podejrzenie jej występowania.
Wszczynając procedurę, podejmuje się działania interwencyjne mające na celu zapewnienie bezpieczeństwa osobie doznającej przemocy domowej.
Każdorazowo w takim przypadku należy sporządzić formularz „Niebieska Karta – A”,
a następnie osobie doznającej przemocy domowej należy przekazać formularz „Niebieska Karta – B” (pouczenia).
Podmiot sporządzający formularz „Niebieska Karta – A” przekazuje przewodniczącemu zespołu interdyscyplinarnego, który następnie przekazuje grupie diagnostyczno – pomocowej.
W skład zespołu interdyscyplinarnego wchodzą:

• Przedstawiciele jednostek organizacyjnych pomocy społecznej;
• Przedstawiciele gminnej komisji rozwiązywania problemów alkoholowych;
• Przedstawiciele Policji;
• Przedstawiciele oświaty;
• Przedstawiciele ochrony zdrowia;
• Organizacji pozarządowych;
• Przedstawiciele Żandarmerii Wojskowej, jeżeli Żandarmeria Wojskowa złoży taki wniosek do wójta, burmistrza albo prezydenta miasta w związku z zamieszkiwaniem na obszarze gminy żołnierza pełniącego czynną służbę wojskową;
• Kuratorzy sądowi;
• Prokuratorzy oraz przedstawiciele innych podmiotów, działających na rzecz przeciwdziałania przemocy domowej (fakultatywnie).

Grupa diagnostyczno – pomocowa (art. 9a ust. 11 uppd)
Obligatoryjnie:

• Pracownik socjalny jednostki organizacyjnej pomocy społecznej;
• Funkcjonariusz Policji;
• Żołnierz Żandarmerii Wojskowej – obligatoryjnie, gdy osobą stosującą przemoc domową jest żołnierz pełniący czynną służbę wojskową;

Fakultatywnie:

• Pracownik socjalny specjalistycznego ośrodka wsparcia dla osób doznających przemocy domowej;
• Asystent rodziny;
• Nauczyciel wychowawca będący wychowawcą klasy lub nauczyciel znający sytuację domową małoletniego;
• Osoby wykonujące zawód medyczny, w tym lekarz, pielęgniarka, położna lub ratownik medyczny;
• Przedstawiciel gminnej komisji rozwiązywania problemów alkoholowych;
• Pedagog, psycholog lub terapeuta będący przedstawicielem jednostek organizacyjnych pomocy społecznej, gminnej komisji rozwiązywania problemów alkoholowych, Policji oświaty, ochrony zdrowia, organizacji pozarządowych;
• Zawodowy kurator sądowy lub społeczny kurator sądowy (gdy osoba stosująca przemoc domową pozostaje pod dozorem lub nadzorem kuratora sądowego).

NALEŻY PAMIĘTAĆ, że:

• Wszczęcie procedury „Niebieskie Karty” nie wymaga zgody osoby doznającej przemocy domowej;
• W celu udokumentowania obrażeń fizycznych osoba doznająca przemocy domowej może bezpłatnie skorzystać z konsultacji medycznej celem uzyskania zaświadczenia lekarskiego o przyczynach i rodzaju uszkodzenia.

Celem zwiększenia systemu ochrony osób doznających przemocy domowej, Policja – w trybie art. 15aaa ust. 1 ustawy o Policji – ma prawo wobec osoby stosującej przemoc domową, która swoim zachowaniem polegającym na stosowaniu przemocy domowej, w rozumieniu przepisów o przeciwdziałaniu przemocy domowej, stwarza zagrożenie dla życia lub zdrowia osoby doznającej tej przemocy WYDAĆ:

• nakaz natychmiastowego opuszczenia wspólnie zajmowanego mieszkania i jego bezpośredniego otoczenia i zakazu zbliżania się do mieszkania i jego bezpośredniego otoczenia (zwanego dalej „nakaz i zakaz”);
• zakaz zbliżania się do osoby na wyrażoną w metrach odległość (zwany dalej „zakaz zbliżania”);
• zakaz kontaktowania się z osobą doznającą przemocy domowej (zwany dalej „zakaz kontaktowania”);
• zakaz wstępu na teren szkoły, placówki oświatowej, opiekuńczej lub artystycznej, obiektu sportowego lub miejsca pracy, do których uczęszcza osoba doznająca przemocy domowej i przebywania na tym terenie (zwany dalej „zakaz wstępu”).

Są to kolejne instrumenty reakcji na zjawisko przemocy domowej, które są realizowane
w trybie przepisów ustawy z dnia 1964 r. Kodeks postępowania cywilnego (t.j. Dz. U. z 2023 r. poz. 1550, z późn. zm.).

Ustawodawca przewidział sankcje dla osób, które nie stosują się do wydanych przez Policję nakazu i zakazu, zakazu zbliżania, zakazu kontaktowania oraz zakazu wstępu. Art. 66b ustawy z dnia 20 maja 1971 r. – Kodeks wykroczeń (Dz. U. z 2022 r. poz. 2151, z późn. zm., zwana dalej k.w.) przewiduje karę aresztu, ograniczenia wolności albo grzywny za niezastosowanie się do wydanych m.in. przez Policję „środków”.
Najważniejsze podstawy prawne:

1. Ustawa z dnia 6 kwietnia 1990 r. o Policji (t.j. z 2023 r., poz. 171, z późn. zm.);
2. Ustawa z dnia 17 listopada 1964 r. Kodeks postępowania cywilnego (t.j. Dz. U. z 2023 r. poz. 1550, z późn. zm.) zwana dalej k.p.c.;
3. Ustawa z dnia 6 czerwca 1997 r. Kodeks karny (t.j. z 2022 r. poz. 1138, z późn. zm., zwana dalej k.k.);
4. Ustawa z dnia 6 czerwca 1997 r. Kodeks postępowania karnego (t.j. Dz. U. z 2022 r. poz. 1375, z późn. zm.), zwana dalej k.p.k.;
5. Ustawa z dnia 29 lipca 2005 r. o przeciwdziałaniu przemocy domowej (t.j. Dz. U. z 2023 r. poz. 289, 535 i 1606);
6. Ustawa z dnia 20 maja 1971 r. – Kodeks Wykroczeń (Dz. U. z 2023 r. poz. 2119);
7. Ustawa z dnia 21 sierpnia 2001 r. Kodeks postępowania w sprawach o wykroczenia (Dz. U. z 2023 r. poz. 1963), zwana dalej k.p.w.;
8. Rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 6 września 2023 r. w sprawie procedury „Niebieskie Karty” oraz wzorów formularzy „Niebieska Karta” (Dz. U. z 2023 r., 1870);
9. Rozporządzenie Ministra Spraw Wewnętrznych i Administracji z dnia 10 sierpnia 2023 r. w sprawie wydawania przez policjanta wobec osoby stosującej przemoc domową nakazu i zakazu, zakazu zbliżania, zakazu kontaktowania oraz zakazu wstępu (Dz. U. z 2023 r. poz. 1613);
10. Rozporządzenie Ministra Spraw Wewnętrznych i Administracji z 10 sierpnia 2023 r. w sprawie wzoru protokołu czynności opuszczenia wspólnie zajmowanego mieszkania i jego bezpośredniego otoczenia, w związku z wydaniem nakazu i zakazu (Dz. U. z 2023 r. poz. 1612);
11. Rozporządzenie Ministra Spraw Wewnętrznych i Administracji z dnia 10 sierpnia 2023 r. w sprawie wzoru zawiadomienia osoby stosującej przemoc domową, wobec której został wydany nakaz i zakaz, zakaz zbliżania, zakaz kontaktowania lub zakaz wstępu, umieszczanego na drzwiach mieszkania wobec niemożności ich doręczenia (Dz. U. z 2023 r. poz. 1607);
12. Rozporządzenie Ministra Spraw Wewnętrznych i Administracji z dnia 10 sierpnia 2023 r. w sprawie wzoru zawiadomienia osoby stosującej przemoc domową, wobec której został wydany nakaz i zakaz, zakaz zbliżania, zakaz kontaktowania lub zakaz wstępu, umieszczanego na drzwiach mieszkania wobec niemożności ich doręczenia (Dz. U. z 2023 r. poz. 1614);
13. Wytyczne nr 5 Komendanta Głównego Policji z dnia 15 grudnia 2020 r. w sprawie sposobu postępowania policjantów podczas realizacji procedury „Niebieskie Karty” oraz wydawania nakazu i zakazu lub zakazów (Dz. Urz. KGP z 2020 r. poz. 63, z późn. zm.).